Stroomtekort in België: wat zijn de mogelijke gevolgen?
Een stroomtekort kan grote gevolgen hebben voor een land. Zowel voor de leefbaarheid als voor de economie. Dreigt er in België een stroomtekort en wat zijn de mogelijke gevolgen? KillMyBill geeft je alle informatie over een mogelijk tekort aan elektriciteit in België.
Dreigt er een stroomtekort in België?
België is al jaren een netto exporteur van elektriciteit. Dit betekent dat er in België meer elektriciteit wordt geproduceerd dan er verbruikt wordt. Het overschot aan elektriciteit kan worden geëxporteerd naar omliggende landen, zoals Duitsland, Frankrijk of Nederland.
Er dreigt dus geen direct stroomtekort in België, maar de kernuitstap, afhankelijkheid van omliggende landen en de energietransitie kunnen hier verandering in gaan brengen. Volgens de netbeheerder Elia is er namelijk 900 tot 1.200 MW aan extra capaciteit nodig voor de winter van 2025-26.
Deze capaciteit is nodig om het verlies van de Franse kerncentrales op te vangen, die door aanhoudende problemen significant minder elektriciteit produceren. Elia waarschuwde hier in 2019 al voor, maar de energieregulator CREG noemde dit scenario ‘opmerkelijk’ en ‘extreem’.
Kernuitstap
België heeft jarenlang een zeer stabiele elektriciteitsproductie gehad met een groot nucleair park. Kernenergie vertegenwoordigde in 2021 nog meer dan 50% van de Belgische energiemix, maar in 2025 zullen alle Belgische kerncentrales worden gesloten. Hierdoor valt er een zeer grote productiecapaciteit weg, wat moet worden opgevangen door andere installaties.
Hernieuwbare energie en energietransitie
Daarnaast gaan we in België steeds meer elektriciteit gebruiken. Vanaf 2030 zullen alle nieuwe auto’s volledig elektrisch zijn, steeds meer huishoudens kiezen voor een warmtepomp en elektrisch koken is de standaard geworden.
België heeft op dit moment nog niet de capaciteit om het wegvallen van de kerncentrales op te vangen, terwijl het elektriciteitsverbruik alsmaar blijft toenemen.
Informatie en advies energie (Gratis dienst)
Bel de energie-experts van KillMyBill voor gratis advies of vrijblijvende informatie.
Informatie en advies energiecontracten (Gratis dienst)
Dien een terugbelverzoek in OF vergelijk met de KillMyBill energievergelijker.
Mogelijke gevolgen van een stroomtekort
Een stroomtekort kan grote gevolgen hebben voor een land. Enkele gevolgen kunnen zijn:
- Stroomuitval tijdens piekmomenten;
- Hogere elektriciteitsprijzen;
- Minder investeringen in de Belgische industrie en/of economie;
- Een grotere afhankelijkheid van andere landen voor het ontvangen van elektriciteit.
Stroomuitval tijdens piekmomenten
Het grootste gevolg van een stroomtekort zal stroomuitval zijn. Als het tekort aan elektriciteit niet kan worden opgevangen door omliggende landen, zal er een afschakelplan in werking treden. In dit geval kunnen bepaalde gemeenten of gebruikers (tijdelijk) worden afgesloten van het elektriciteitsnet om zo het verbruik terug te dringen.
Hogere elektriciteitsprijzen
De elektriciteitsmarkt werkt op basis van het klassieke economische model van vraag en aanbod. Dit betekent dat bij een hoge vraag naar elektriciteit, in combinatie met een laag aanbod, de prijzen zullen toenemen. Hoewel dit vooral terug te zien is op de energiemarkten, kan dit ook merkbaar zijn op de energiefactuur van Belgische huishoudens.
Minder investeringen in België
Een langdurig stroomtekort zorgt ervoor dat het investeringsklimaat in België een stuk minder interessant is. Grote industriële of zakelijke stroomverbruikers zijn afhankelijk van elektriciteit om te produceren en te functioneren. Als bedrijven niet kunnen vertrouwen op een constante levering van elektriciteit, bestaat er een reële kans dat ze ervoor kiezen om te verhuizen naar het buitenland of investeringen in België uit te stellen.
Grotere afhankelijkheid van omliggende landen
Landen in Europa wisselen elektriciteit met elkaar uit. Dit gebeurt al vele jaren en zorgt ervoor dat landen een grotere leveringsgarantie hebben. België is echter altijd een grote netto-exporteur van elektriciteit geweest, maar is sinds 2019 een netto-importeur geworden.
Een stroomtekort zal ervoor zorgen dat België in toenemende mate afhankelijk is van omliggende landen voor de levering van elektriciteit. Dit kan voor problemen zorgen als die landen zelf ook een tekort aan elektriciteit hebben of problemen ervaren met hun productie.
Maatregelen tegen tekort aan elektriciteit
Hoe je het ook bekijkt, een stroomtekort is erg nadelig voor een land. Er zijn een aantal maatregelen genomen om een tekort aan elektriciteit te voorkomen. De twee belangrijkste maatregelen zijn: een afschakelplan en de productie van elektriciteit met noodinstallaties.
Afschakelplan België
Als er in België een stroomtekort dreigt, zal het afschakelplan in werking treden. Dit afschakelplan moet ervoor zorgen dat een totale black-out wordt voorkomen. Dit plan is opgesteld op basis van drie criteria:
- De omvang van het verwachte elektriciteitstekort.
- Geografische spreiding op basis van acht schrijven, gaande van 500 MW tot 750 MW.
- Prioriteit zoals vastgelegd in het ministerieel besluit.
Deze criteria beslissen welke gemeenten worden getroffen, in welke mate ze worden getroffen en welke elektriciteitsgebruikers niet worden afgesloten.
Gebruik de interactieve kaart afschakelplan FOD Economie om te achterhalen in welke schrijf jouw gemeente zich bevindt. De havens van Gent en Antwerpen en de luchthavens van Zaventem, Oostende, Luik en Charleroi worden niet afgeschakeld.
Noodinstallaties voor de productie van elektriciteit
Bij een dreigend tekort aan elektriciteit zal de Belgische elektriciteitsproductie worden verhoogd naar het maximale niveau. Dit betekent dat onder andere de gascentrales op hun maximale capaciteit zullen draaien.
Daarnaast zijn er een aantal installaties die in werking kunnen treden bij een dreigend tekort, zoals de Spaarbekkencentrale Coo. Deze waterkrachtcentrale functioneert als een grote batterij en kan binnen twee minuten zijn volledige productiecapaciteit behalen. Daarnaast zijn er ook oude vliegtuigmotoren omgebouwd naar generatoren die elektriciteit kunnen produceren bij een tekort.
Huishoudens kunnen zelf een afschakeling voorkomen door gebruik te maken van groene stroom, bijvoorbeeld met zonnepanelen of een particuliere windmolen. Daarnaast kun je een thuisbatterij of generator installeren om altijd zeker te zijn van elektriciteit.
Informatie en advies energie (Gratis dienst)
Bel de energie-experts van KillMyBill voor gratis advies of vrijblijvende informatie.
Informatie en advies energiecontracten (Gratis dienst)
Dien een terugbelverzoek in OF vergelijk met de KillMyBill energievergelijker.
Dynamisch energiecontract als oplossing voor stroomtekort
Het dynamische energiecontract is een type contract waarbij de prijzen elk uur worden aangepast aan de hand van de marktprijzen. Bij een lage vraag en een hoog aanbod liggen de uurprijzen lager, waardoor je kunt besparen om tijdens deze uren elektriciteit te gebruiken. Indien het aanbod laag is en de vraag hoog, stijgen de prijzen juist en is het aantrekkelijker om minder te verbruiken. Het dynamische contract is daarom een interessante oplossing voor huishoudens die hun verbruik makkelijk kunnen aanpassen aan de prijzen, bijvoorbeeld met een elektrische auto.
Deze nieuwe manier van elektriciteit gebruiken kan niet alleen zorgen voor aanzienlijke besparingen, maar ook voor een betere balans op het energienet. Als de productie van elektriciteit met hernieuwbare energiebronnen goed is, liggen de prijzen op de groothandelsmarkt doorgaans lager. Op deze manier worden afnemers aangemoedigd om meer elektriciteit te gebruiken op de momenten waarop er meer elektriciteit beschikbaar is en ontmoedigd om elektriciteit te gebruiken als deze schaars is.
Aanbod van dynamische contracten in België
Door de voordelen van het dynamische energiecontract en het belang in de energietransitie, is het sinds 2022 verplicht voor energieleveranciers in Vlaanderen met meer dan 200.000 klanten om dit type contract aan te bieden. Daarnaast zijn er ook nog een aantal kleine leveranciers die een dynamisch tarief aanbieden. Op dit moment staan deze contracten nog in de kinderschoenen en heeft slechts een zeer beperkt aantal afnemers gekozen voor een dynamisch tarief.
In de tabel hieronder zijn de voordeligste dynamische energiecontracten in Vlaanderen weergegeven.
| Tarief | Informatie contract | Dit contract afsluiten |
|---|---|---|
 Frank Energie Dynamisch Combi |
|
Korting bij KillMyBill beschikbaar |
Frank Energie Dynamisch |
|
|
 OCTA+ Dynamic |
|
|
 ENGIE Dynamic |
|
Dit contract is niet beschikbaar bij CallMePower. |
 Eneco Zon & Wind Dynamisch |
|
|
 Ebem Groen Dyn@mic |
|
Dit contract is niet beschikbaar bij CallMePower. |
*Huidige prijzen in 04/2024 (inclusief de promoties beschikbaar bij CallMePower). De getoonde tarieven betreffen de geschatte kosten voor een huishouden in Antwerpen met een consumptie van 5000 kWh per jaar en zijn berekend op basis van de huidige prijzen in deze maand. Gebruik de CallMePower energievergelijker om alle contracten te vergelijken.
Voorwaarden voor dynamisch contract
Op dit moment zijn dynamische contracten in België enkel beschikbaar in het Vlaamse gewest. Bovendien is een digitale energiemeter een vereiste. Let er daarnaast ook op dat de besparingen niet gegarandeerd zijn. Hoeveel je kunt besparen is vooral afhankelijk hoe goed je je verbruik kunt aanpassen op de uurprijzen.
Investeringen in batterijparken tegen tekort elektriciteit
Het dynamische energiecontract zorgt ervoor dat men meer elektriciteit gebruikt op momenten waarop er veel hernieuwbare energie beschikbaar is. Als elektriciteit namelijk niet direct wordt verbruikt, gaat het verloren. Hierdoor kan het dus zijn dat er op bepaalde momenten te weinig elektriciteit is, terwijl op andere momenten er zoveel elektriciteit beschikbaar is dat het niet gebruikt kan worden.
Een oplossing is de aanleg van batterijparken. Batterijparken slaan elektriciteit op die wordt geproduceerd tijdens perioden van lage vraag of wanneer er een overschot aan energieproductie is, zoals tijdens zonnige of winderige dagen. Deze opgeslagen energie kan later worden gebruikt wanneer de vraag hoog is of de productie laag is.
Batterijcentrale Eneco
Een belangrijke batterijcentrale in Belgie is aangelegd door energieleverancier Eneco. Deze centrale, met een capaciteit van 50 MW en 200 MWh, vormt een belangrijke stap in de energietransitie van België. Door gebruik te maken van 53 batterijunits zal deze faciliteit in staat zijn om tot vier uur lang stroom te leveren aan het netwerk. Het project, dat in samenwerking met Tesla en onder verbinding met het hoogspanningsnet van Elia wordt gerealiseerd, ondersteunt de integratie van hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon.
Voorganger batterijpark: spaarbekken
Een oude manier van elektriciteit opslaan is met een spaarbekken. Dit is een reservoir dat speciaal is ontworpen voor het opslaan van water dat later kan worden gebruikt om elektriciteit op te wekken. Dit type opslag wordt vooral gebruikt in pompaccumulatiecentrales, een specifieke vorm van hydro-elektrische energieopslag. Deze installaties werken als volgt:
- Opslaan van water: Tijdens perioden van lage energievraag of wanneer er een overschot aan elektriciteit is, gebruikt een pompaccumulatiecentrale deze overtollige elektriciteit om water vanuit een lager gelegen reservoir naar een hoger gelegen spaarbekken te pompen.
- Opwekken elektriciteit: Wanneer de vraag naar elektriciteit toeneemt en er snel energie nodig is, wordt het opgeslagen water uit het spaarbekken vrijgelaten. Het water stroomt door turbines in een lager gelegen elektriciteitscentrale, waardoor elektriciteit wordt opgewekt door de kinetische energie van het vallende water.
De spaarbekkencentrale Coo, in gebruik genomen in de jaren 1970, is een belangrijk onderdeel van het energienetwerk in België. Coo kan binnen twee minuten reageren en heeft de capaciteit om bijna zes uur lang 1 gigawatt (GW) te produceren of op te slaan, wat overeenkomt met de output van meer dan 300 volop draaiende windturbines.
